حق الناس ضمان آور در روابط اجتماعی از نگاه قرآن و روایات

حقوق در یک تقسیم بندی کلی به سه دست? حق الله، حق النفس و حق الناس تقسیم می شوند و فطرت، دین و عرف از جمله مبانی حق الناس یا منشأ ایجاد آن به شمار می آیند. به عبارتی انسان موجودی است که در مقایسه با دیگر موجودات هستی دارای کرامت ذاتی است و همین امر امتیاز یا حقوقی را برای او ایجاد می کند. از سوی دیگر موجودی اجتماعی است یعنی بالطبع یا به ضرورت به صورت گروهی زندگی می کند و با توجه به تضاد و تزاحمی که معمولاً بین منافع انسانها وجود دارد، برای جلوگیری از ستیز و نزاع و هرج و مرج در اجتماع، وجود قانون امری ضروری و بدیهی است. این قانون چه بشری باشد و چه الهی و آسمانی که به آن دین می گوییم، بایدها و نبایدها یا حدومرزهایی را برای افراد تعیین می کند که از یک طرف موجب اثبات حق و حقوق برای انسانهاست و از طرف دیگر تکلیفی را بر عهد? آنها قرار می دهد. از سوی سوم زندگی به صورت اجتماعی، خود مولّد آداب و رسوم متعارفی بین انسانهاست که اصطلاحاً عرف نامیده می شود و آن هم حقوقی را به صورت قانون نانوشته برای برخی اثبات می کند. از این رو انسانها از جوانب مختلف دارای حقوقی هستند که از آن با عنوان حق الناس یاد می شود و دیگران مکلفند آن را مراعات نمایند و البته زمین? بروز این حقوق و تکالیف بیشتر در روابط اجتماعی بین مردم نمود پیدا می کند. اسلام به عنوان کامل ترین دین آسمانی که دارای جامع ترین نظام حقوقی نیز هست، بر حقوق انسانها و به ویژه افراد مسلمان نسبت به یکدیگر بسیار تأکید نموده و در آیات و احادیث فراوانی اهمیت حقوق مردم را خاطر نشان کرده است و حتی در مواردی مقدم بودن این حقوق بر حق الله را نشان می دهد. همچنین مصادیق مختلف حقوق مردم در امور مربوط به جان و مال و آبروی آنها را به دقیق ترین شکل مورد توجه قرار داده و در صورت بی توجهی به آنها نسبت به پیامدها و عواقب سوء دنیوی و اخروی آن، مانند محرومیت از برکت رزق، عدم استجابت دعا، عذاب قبر، ورود در آتش و ... بیم داده است و با توجه به امکان تضییع حقوق دیگران، راهکارهایی برای جبران آن، مثل طلب حلالیت و یا گذشت صاحب حق، در آیات و احادیث به ما ارائه نموده است. کلید واژه ها حق، حقوق، اقسام حق، حق الناس، روابط اجتماعی، ضمان